Sposób, w jaki człowiek spędza czas wolny, nie jest tylko osobista sprawą. B. Suchodolski pisze, iż to, co jednostka „czyni ze sobą w godzinach wolnych od pracy, nie może nie mieć wpływu na jego zachowanie w innych godzinach dnia”[1]. To właśnie w czasie wolnym od obowiązków jednostka kształtuje wiele swoich cech i nawyków, które w przyszłości determinują jej zachowanie w pracy i w kontaktach z innymi. Jak pisze B. Domańska: „Człowieka nie można w żaden sposób podzielić. Tylko dzień dzielimy na przedpołudnie oraz na popołudnie, na czas spędzony w szkole i czas po lekcjach. Uczeń podlega wszystkiemu, co dzieje się w jego życiu, wszystko kształtuje jego postawę i osobowość”[2].
Młodzież znajduje się pod wpływem oddziaływań wielu bodźców płynących ze środowiska lokalnego i ponadlokalnego. Chociaż w realizacji zadań związanych z wychowaniem do czasu wolnego wiodącą rolę powinny spełniać rodzina i szkoła, nie osiągną one zamierzonych efektów, jeśli będą działały w osamotnieniu. Indywidualne i zbiorowe społeczności lokalne i ponadlokalne są środowiskiem o wielkiej sile oddziaływań wychowawczych.
Jak pisze prof. E. Trempała: „Społeczeństwo stanowiące dynamiczny układ jednostek i grup społecznych, organizacji i instytucji oraz różnych form życia zbiorowego wywiera nieustający wpływ na kształtowanie osobowości ludzi, na ich aktywność i postawy”[3]. Nie można tolerować postaw biernych, a więc takich, gdy jednostka ulega wszystkim wpływom bezkrytycznie, jak również postaw obronnych, gdy odrzuca lub nastawia się krytycznie lub wszystko odrzuca. Należy przede wszystkim kształtować i wspierać postawy aktywne i twórcze – by jednostka współpracowała ze środowiskiem świadomie, budując swoja osobowość. Przed wychowawcami, organizacjami społecznymi i szkołą, a także przed środkami masowej komunikacji i propagandy stoi zadanie takiego kształtowania postaw młodzieży i manipulowania jej zachowaniami w czasie wolnym, aby wydobyć z niej to, co najlepsze i społecznie użyteczne[4]. Przed całym społeczeństwem stoi ważny cel wychowawczy – chcemy, aby młodzi ludzie umieli, gdy dorosną organizować sobie kulturalne spędzanie czasu wolnego. Trzeba uczyć wszelkich kryteriów wyboru i umiejętności poszukiwania odpowiednich treści. Swoistość wychowania do wolnego czasu polega miedzy innymi na wychowaniu metodą samorządności, która daje dużą możliwość samodzielnego kierowania swoim postępowaniem, a następnie rozwija w wychowanku dyscyplinę. Samorządność grupy wychowawczej pobudza wszystkich jej członków do identyfikowania się z celami i zadaniami grupy oraz do inicjatywy i odpowiedzialności w ich realizacji[5].
Doniosłą rolę w organizowaniu wolnego czasu odgrywa kultura. Kulturą wolnego czasu H. Gąsior nazywa „sposób planowania, organizowania, przeprowadzania i uczestniczenia w czasie wolnym w różnorodnych czynnościach odpowiadających pozytywnym pragnieniom, zamiłowaniom i zainteresowaniom jednostki ludzkiej”[6]. Kształtowanie kultury wolnego czasu przez samodzielne działanie młodzieży – a nie tylko wykorzystywanie istniejących możliwości – ma miejsce wówczas, gdy podejmuje ona określone zadania wynikające z jej potrzeb i aspiracji. W zróżnicowaniu kultury wolnego czasu młodzieży znajduje odzwierciedlenie wpływ stereotypów obowiązujących w rodzinnych środowiskach o charakterze społeczno – zawodowym. Stwierdzić można, że im uboższe są pewne tradycje korzystania z wolnego czasu, tym mniejszy w danym środowisku nacisk kładzie młodzież na funkcję kształcącą oraz funkcję doskonalącą, a tym większy na funkcję rekreacyjną , jak również możliwość czerpania przyjemności z zajęć w czasie wolnym[7].
—
[1] M. Brochociński, Przygotowanie dzieci do racjonalnego wykorzystania czasu wolnego, Warszawa 2001, s. 6.
[2] B. Domańska, J. Felisiak, op. cit., s. 34.
[3] Ibidem, s. 35.
[4] K. Przecławski (red.), Po pracy i nauce. Wzory zachowań młodzieży w czasie wolnym, Warszawa 1998, s. 117.
[5] M. Walczak, Wychowanie… op. cit., s. 25.
[6] H. Gąsior, Wychowanie pozaszkolne a kultura czasu wolnego, Katowice 2000, s. 19.
[7] K. Przecławski , op. cit., s. 117.
Źródło: opracowanie własne.