Przy organizacji pracy domowej ucznia ważna jest przede wszystkim pora odrabiania lekcji oraz pomoc w nauce, gdy zaistnieją trudności, z którymi uczeń nie może sobie sam poradzić. „Pomoc systematyczna lub doraźna jest potrzebna dość licznej grupie uczniów. Pomoc ta może się przejawiać w różnej postaci. Rozsądna pomoc we właściwym czasie może faktycznie zapobiec niepowodzeniom szkolnym, złej postawie dziecka i niekorzystnemu klimatowi wychowawczemu w środowisku rodzinnym.”[i]

Przedstawiona tabela 12 dotyczy organizacji pracy ucznia w domu czyli czasu odrabiania lekcji.

Tabela: 12 Organizacja pracy ucznia w domu – czas odrabiania lekcji.

Organizacja pracy ucznia w domu – czas odrabiania lekcji	Osiągane wyniki w nauce				Razem
	bdb i dobre		dost i mierne		L	%
	L	%	L	%
Po przyjściu ze szkoły	5	10	2	4	7	14
Po obiedzie	15	30	3	6	18	36
Wieczorem	1	2	17	34	18	36
Przed lekcjami	–	–	7	14	7	14
N	21	42	29	58	50	100

Badania moje ujawniły, że duża część dzieci ma słabe warunki do odrabiania lekcji w domu. Dzieci muszą się dostosować do sytuacji w zaistniałej chwili. Dzieci rodziców pracujących często czekają do momentu ich powrotu z pracy i dopiero późnym wieczorem odrabiają prace domowe – 36%. Te dzieci osiągają głównie oceny dostateczne – 34%, 2% to oceny dobre. 14% uczniów odrabia rano lekcje, odrabianie lekcji w pośpiechu przyczynia się do tego, że ten odsetek nie ma ocen bardzo dobrych i dobrych, tylko same dostateczne i mierne. Badania wykazały, że dzieci, które odrabiają lekcje systematycznie i o stałej porze uzyskują lepsze rezultaty w nauce – 40% ocen bardzo dobrych i dobrych. Okazuje się, że tam, gdzie dzieci mają swój własny kąt do pracy i stały czas na odrabianie lekcji, a także zagwarantowaną pomoc w razie potrzeby, panuje atmosfera sprzyjająca samodzielnej pracy ucznia.

„Uczenie się należy traktować jako naturalną działalność ucznia odbywającą się w specjalnie stworzonych warunkach mających ułatwić tę działalność i doprowadzić do społecznie ustalonych zmian w jego psychice.”[ii]

Rodzina natomiast powinna stworzyć odpowiednie warunki do nauki dziecku oraz zagwarantować rozsądną i właściwą pomoc.

W tabeli 13 przedstawiam pomoc, jaką otrzymują uczniowie w odrabianiu prac domowych i ich wpływ na osiągane wyniki w nauce.

Tabela: 13. Pomoc dzieciom w nauce – w odrabianiu lekcji.

Pomoc dziecku w nauce	Osiągane wyniki w nauce				Razem
	bdb i dobre		dost i mierne		L	%
	L	%	L	%
Samodzielnie	1	2	14	28	15	30
Z pomocą matki	16	32	4	8	20	40
Z pomocą ojca	2	4	2	4	4	8
Z pomocą dziadków	1	2	3	6	4	8
Z pomocą rodzeństwa	1	2	6	12	7	14
N	21	42	29	58	50	100

Analizując wyniki przedstawione w tabeli widzimy, że dzieci, które muszą odrabiać lekcje samodzielnie, przy pomocy rodzeństwa i dziadków osiągają łącznie w 6% oceny bdb i db, natomiast oceny dst i mierne w tych przypadkach to 46%, w tym największa ich ilość przypada na pracę samodzielną uczniów – 28%. Jak widać oceny dst i mierne pojawiają się głównie tam, gdzie pomoc jest niewłaściwa lub jej w ogóle nie ma.

W przypadku, gdzie rodzice zamiast pomagać odrabiali za dziecko prace domowe, ocena także była dostateczna ponieważ dziec­ko nie rozumiało swojej pracy domowej. Jeżeli dziecko nie otrzymuje pomocy lub jest to pomoc niewłaściwa zaczyna tracić wiarę we własne siły i nabiera przeświadczenia o swojej mniejszej wartości. Wówczas dochodzi do powstawania, a następnie do narastania trudności, pojawiają się luki w materiale nauczania i gorsze oceny. Stanowi to poważny problem, którym powinni zainteresować się zarówno rodzice jak i nauczyciele.

Ogólnie stwierdzam, że warunki, jakie uczeń napotyka w środowisku rodzinnym, są jedną z istotnych przyczyn zróżnicowania postępów szkolnych dzieci. Niekorzystne warunki wpływają ujemnie na powodzenie dziecka w pracy szkolnej.

—-

[i] E. Trempała, Integracja podstawowych środowisk wychowawczych a rezultaty pracy pedagogicznej szkoły, Warszawa 1969 r., s. 71.

[ii] Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela, PWN, Warszawa 1999 r., s. 267.